جمعه, ۱۰ فروردین ۱۴۰۳ - Friday, 29 March 2024

مراسم اصیل "دُوّت خارگی در جزیره خارگ برگزار شد

شبی که آوای کهن از کوچه پس کوچه های خارگ بلند شد

خارگ : بکرترین موسیقی آیینی در جزیره خارگ در شبی که گذشت اجرا شد که این نشان از یک فرهنگ غنی و تاریخی در این جغرافیا دارد


دُوّت خارگی در یک نگاه : موسیقی درخارگ نیز همچون موسیقی ملل مختلف،از تولد تا مرگ،از بزم تا رزم و از سور تا سوگ همواره در اغلب شئون فرهنگی و اجتماعی مردم این جزیره حضوری پرنگ داشته و بیانگر مشخصه های خاص جغرافیای و اقلیمی آن دیار بوده است.
برای توضیح و معرفی فرهنگ موسیقایی جزیره خارک،نخست باید به عوامل مختلفی که در پیدایش و شکل گیری موسیقی فعلی خارگ تاثیر زیادی گذاشته اند،توجه نمود.


اولین عاملی که در معرفی سازها و گونه های مختلف موسیقی خارگ،دارای اهمیت بوده این است که خارگ به سبب موقعیت خاص جغرافیایی خود ،گذر گاه و بعضأ محل سکونت قومها و ملتهای مختلفی بوده است و به طور طبیعی هرکدام از انها بواسطه ی آمیزش یا مراودتهای مدام،به نوعی در فرهنگ ساکنان بومی جزیره تأثیر گذار بوده اند.


دومین عاملی که همچون مورد اول در موسیقی خارگ و نیز در تعیین مرزهای فرهنگی آن مورد توجه است،مهاجرت موقت بومیان خارگ به کشورهای عربی همجوار جهت کار و امرار معاش و نیز دریانوردی و تجارت ساکنان این سامان در کشورهای حوزه خلیج فارس،دریای عمان، سومالی،تانزانیا،هند و...میباشد
  جدا از موارد ذکر شده که باعث گستردگی فرهنگ موسیقیایی این دیار شده،باید به پیوند موسیقی این منطقه با دیگر مناطق استان بوشهر نیز اشاره کرد.از این میان،موسیقی خارگ پیوندهای بسیاری با موسیقی بلوکهای حیات داوود و لیراوی و نیز بندر بوشهر دارد که این پیوندها به خوبی در مضمون اشعار،خصوصیات ملودی و حتی نام قطعات مشهود است. «حالو حالو حالو جان هِی وای حالی ندارُم،سبزینه چهارده پِلی کِرده بلالُم»


موسیقی خارگ دارای ویژگیهای خاصی است که باعث تفکیک آن با موسیقی دیگر مناطق استان بوشهر میشود.
عامل سوم که باعث شکل گیری و بوجود فرمها و آوازهای خاصی شده، ویژگیهای محیط جغرافیایی است؛که نه تنها بر موسیقی و هنر این مرز و بوم،بلکه بر روی زندگی،رفتار و گفتار آنها نیز تأثیر گذاشته است.از همین رو،تأثیر شرایط سخت طبیعی،گرما،کمبود امکانات،وضعیت دشوار زندگی ،دریا،ماهیگیری و دریانوردی،در جای جای موسیقی این دیار مشهود است.


در میان عوامل  مختلف تأثیرگذار بر موسیقی خارگ،باید به تأثیر ادیان رایج در دوره های مختلف نیز اشاره نمود،چرا که این مهم در ایجاد گونه های مختلف موسیقی مذهبی ،بدون تأثیر نبوده است.
آثار به دست آمده از مذاهب مختلف از جمله خرابه های معبد «پوزئیدن»  خدای دریاها،آتشکده زرتشتیان وکلیسای نسطوریان متعلق به دوره ی ساسانی و سالنهای  ویژه ی همسرایی های مذهبی در کلیسا و صومعه های مسیحیان نسطوری-گواه رواج و شکوه برگذاری آیین ها و آوازهای مذهبی در جزیره خارک است.


اما از این میان،دین اسلام یکی از مهمترین عوامل در ادغام و پیوستگی فرهنگ مهاجرین خارگ با فرهنگ این منطقه بوده که همواره موسیقی مهاجرین را برای انطباق با آداب و رسوم بومیان خارگ دستخوش تغییر نموده و به آن صبغه و لعاب اسلامی داده است.
موسیقی فعلی خارگ را میتوان از نظر تعلق ملودی و نیز به لحاظ موضوع و مضمون به هفت دسته تقسیم کرد که در قالب این تقسیم بندی به معرفی گذرای سازها و بعضی از رسوم خارگ که همراه با موسیقی اجرا میشوند،خواهیم پرداخت.

""موسیقی جشن ، موسیقی مذهبی ، موسیقی عزاداری، موسیقی کار، موسیقی محفلی، موسیقی کودکان، موسیقی درمان ""

 

دُوّت خارگی

شامل آن دسته از موسیقی هایی  می شود که ویژه ی مراسم جشن و سرور می باشد ومعمولا با پای کوبی ودست افشانی همراه است.بر جسته ترین نوع این موسیقی ،آهنگ های مراسم عروسی است که در گذشته ،اجرای آن ،هفت شبانه روز به طول می انجامید.
از مهم ترین قطعات قابل ذکر در این مراسم ،جدا از برخی ترانه ها که معمولا توسط زنها خوانده میشود،آوازهای"سرور"(بیت)"قطعات"یزله"و"دُوّت خارگی"است.
 بیت خوانی زنان در مراسم عروسی؛هِله جُومِه جَمدانی و هِلِه چکُارمْ داری هِلِه بیو درارُم،هِله کارِتْ ندارُم،هِلِه تو بی وفایی هِلِه مو وفادارم...
از این میان دُوّت خارگی از جمله مراسم های موسیقی جشن و محفلیست که در دیگر مناطق استان بوشهر رایج نمی باشد. در دُوّت خارگی  دو نوع ریتم و ملودی از موسیقی برمی‌خوریم بنام جُوونِکی و دَوّاری که ملودی واشعار این موسیقی عربی،فارسی و سواحلیست واز سالیان دور در این منطقه وجود داشته است. همخوانان در دو صف ،روبروی هم می نشینند وبعد از هر همسرایی ،خواننده را با دست زدن منظم خود- که به آن "چاک"می گویند- تا قبل از شروع مجدد همسرایی ،همراهی می کنند. جُوونِکی:«یِلْ بُنَیِهْ یِل‌ْ بُنَیَهْ وِیلْ اَعْصَلْمْی لا صُمِیِه وِیلْ ناَعَمی وِیلْ ناریدُم وِیلْ غریب شد لا عَلیِه...»


 یکی از شعرهای مطرح دُوّت خارگی یالیل است که میخوانیم: جُوونِکی ؛یالِیل یوما یالیلی یالیل قربونِ شُگونْ یالیل شُگون مستت یالیل یَکْ گُل به بالا یا لیل صد گُل به دستت یالیل دَستْ پا حنایی یالیل میلِ طلایی یالیل تَرسُم بمیرُم گُبرُمْ نیایی...
دَوّاری؛بُلند باله مُصَلی لب بون آمدی و لبخندی کِردی بلند بالِه مُصَلی وقدتُ پی قِدمُ اندازه کردی بلند باله مُصَلی والهی  میوه خوبه میوه خوبه میوه خوبه بُلند باله مُصَلی ...


اوج این مراسم باشروع رقصی از اجرا کنندگان می‌رسیم که معروف است به رقص میّت که یکنفر بصورت خوابیده  و تکه پارچه ای که بربدن آن می اندازند به رقص خوابیده  می‌پردازد و اینچنین میخوانند؛  یَسْمیدو یالَمْبُ یَسْمیدو یالَمْبُ کُرِکُرْ کَرِیِٖ شُکاری چِکاره روبای دیمْ بَسته داری،یَسمیدو یالمبُ یَسْمیدو یالمبُ
 از سازهای عمده مورد استفاده در موسیقی جشن و محفلی«دُوّت خارگی» می توان به ساز "دمّام" "(استوانه ای که دو سر آن را پوست حیوان کشیده اند)،ساز "مرباس"- نوع کوچک دمّام)،ساز"دربُنگه" (همان ساز "تمپو"که در عربی به آن "دربکّه می گویند)،اشاره نمود.

 

عکس : عکاس خبری مرتضی زنگنه

خارگ
۱۴۰۰/۰۹/۰۵ ۰۰:۳۹
اخبار منتخب
پر بازدیدترین اخبار